YILBAŞI

Yılbaşı, insanların bir yılı devirmesi, yani yılın dönmesi anlamında kullanılmıştır. Eski Mısır, Helen, Katolik, Ortodoks, Avrupa, Asya, Afrika, Anadolu ve Orta Doğu ülkeleri gibi birçok toplumda farklı ay ve gün hesaplamaları kullanılmıştır. Buna göre bazıları aylara hayvan isimleri, bazıları hasat, kış, baharı andıran isimler, bazıları ise dini veya zafer adlarını günlere ve aylara vermiştir. Haliyle sene başları da farklı isimler almıştır.

Ancak bilinmesi gereken en önemli husus, zamanın neye göre belirlendiğidir. Bunun en bariz örneği güneş ve aya göre yapılan hesaplamalardır. Dünyanın güneş etrafındaki dönüşünü tamamlaması ve ayın dünya etrafındaki dönüşünü tamamlaması yıl dönümü olarak kabul edilmiş, bu döngüler yılbaşı olarak belirlenmiştir.

Çok detaya girmeden Osmanlı’da takvim kullanımının neye göre yapıldığı sorusuna cevap vererek meseleyi izah etmek ve günümüze kadar gelmek gerekmektedir.

Selçuklu ve Osmanlı Devleti ile birlikte, Hz. Ömer döneminden itibaren İslam dünyasında Hicri Takvim esas alınmış, Kamerî Ay’a göre aylar, yıllar, günler ve geceler belirlenmiştir. Bu takvim, dini anlamlar da taşımaktadır.

Hz. Ömer ile başlayan Hicri takvim, hicretin gerçekleştiği 622 Miladi yılını esas almış ve o yılın ilk Muharrem ayının birinci günü yılbaşı kabul edilmiştir. Muharrem ayı aynı zamanda ilk haram ay olarak kabul edilmiştir. Zilkade, Zilhicce ve Recep ayları ardışık haram aylardır ve bu aylarda savaş yapılmaz. Muharrem ayı ise ayrı bir haram ay olarak kabul edilmiştir. Hicri aylar her yıl yaklaşık 10 gün geri gelir; aylar 29 veya 30 gün olarak hilalin gözlemlenmesiyle belirlenir. Bu nedenle Hicri takvimde günler ve aylar sabit değildir.

Allah Teâlâ’nın Kamerî ayların yerlerinin değiştirilmesini yasaklaması sebebiyle, bu aylar sabit tutulmuş ve dini ibadetler buna göre düzenlenmiştir. Hz. Musa’nın Firavun’dan kurtuluş gününün de Muharrem ayının 10. gününe denk geldiği, Yahudilerin bu günde oruç tuttuğu rivayet edilmektedir.

İbn-i Abbas’tan (r.a.) rivayet edildiğine göre Resûlullah (s.a.v.), Medine’ye geldiğinde Yahudilerin Aşure günü oruç tuttuğunu görmüş ve bunun sebebini sormuştur. Yahudiler, bu günün Allah’ın Hz. Musa’yı Firavun’a üstün kıldığı gün olduğunu söylemişlerdir. Bunun üzerine Resûlullah (s.a.v.), “Musa’ya biz sizden daha yakınız” buyurmuş ve o gün oruç tutulmasını emretmiştir. (Buhârî, Müslim)

Diğer hadislerde ise Hz. Muhammed (s.a.v.), Ramazan orucundan sonra en faziletli orucun Muharrem ayında tutulan oruç olduğunu, farz namazlardan sonra en faziletli namazın ise gece namazı olduğunu belirtmiştir.

Aşure orucunun yalnızca 10. günde tutulmasının mekruh olduğu, 9-10 veya 10-11. günlerde tutulmasının sünnet olduğu belirtilmiştir. Ehli Beyt sevgisiyle bilinen Alevi toplumunda ise Muharrem ayının 1 ile 12. günleri arasında matem orucu tutulmaktadır. Bu oruç farz değildir; sevgi ve hüzün amacıyla tutulmaktadır ve caizdir.

Cahiliye döneminde Kureyşlilerin de Aşure günü oruç tuttukları, Peygamber Efendimizin de peygamberlikten önce ve sonra bu orucu tuttuğu rivayet edilmiştir.

Muharrem, Zilkade, Zilhicce ve Recep ayları savaşın kesin olarak yasaklandığı, ibadetin öne çıktığı aylardır. Recep ayı, aynı zamanda Regaip Gecesi’ni barındıran mübarek bir aydır.

Kur’an-ı Kerim’de bu aylarla ilgili olarak, ayların sayısının on iki olduğu ve bunlardan dördünün haram aylar olduğu açıkça belirtilmiş, bu aylarda zulüm yapılmaması emredilmiştir. Ayların yerlerinin değiştirilmesi ise küfür olarak nitelendirilmiştir (Tevbe Suresi, 36-37. ayetler).

MİLADİ VE RUMİ TAKVİM

1840 yılında Osmanlı’da mali işlerde Rumi takvim kullanılmaya başlanmış, 1870’te ise Gregoryen takvim resmî işlemlerde yer almıştır. Papa XIII. Gregorius tarafından 1582 yılında düzenlenen Gregoryen takvim, 10 gün ileri alınarak uygulanmıştır. Bu takvimde 1 Ocak, Hz. İsa’nın doğum günü olarak kabul edilmiştir.

25 Aralık 1925 tarihli yasa ile Türkiye Cumhuriyeti’nde 1 Ocak 1926’dan itibaren Miladi takvim resmen kabul edilmiştir. Miladi takvim Osmanlı döneminde de kullanılmış, Cumhuriyet döneminde yasalaştırılmıştır.

Dini ibadetlerin ay ve günlerinin Ay takvimine göre belirlenmesi esastır. Bu nedenle İslam dünyasında ayların gözlemlenmesi geleneği günümüzde de sürdürülmektedir.

MİLADİ YILBAŞI KUTLAMAK MÜSLÜMANA YASAK MI?

Miladi takvimi kullanmak yasak değildir. Hz. Muhammed’in doğum gününü anmak caiz olduğu gibi, Hz. İsa ve Hz. Musa gibi peygamberlerin doğum günlerini anmak da caizdir. İmanın şartlarından biri, bütün peygamberlere iman etmektir.

Bu günlerde harama bulaşmadan, kumar ve benzeri kötü alışkanlıklardan uzak durarak, dua ederek, programlar yaparak neşelenmek yasak değildir. Alkol Müslümanlara haramdır; içen kişi günah işlemiş olur ancak bu, kişiyi dinden çıkarmaz.

Ateistlerin bu günü dini değil insani bir gelenek olarak kutlamalarına da müdahale edilmemelidir.

Sonuç olarak; Hicri ayların adları ve düzeni değiştirilemez. Her yıl 10 gün geri gelmesi esastır. Bunun dışındaki yılbaşı uygulamaları ise örf ve gelenek kapsamında değerlendirilmelidir. Hz. Ömer’in Muharrem ayını yılbaşı olarak kabul etmesi ilahi bir farz değil, idari ve kültürel bir uygulamadır.

Önemli olan, ibadet zamanlarının Ay takvimine göre korunmasıdır. Bunun dışında, insanların birbirini incitmeden, dışlamadan, gereksiz polemiklere girmeden, makul ve insani bir çizgide yaşaması en doğrusudur.

Gerek Müslüman, gerek Yahudi, gerek Hristiyan olsun; zulmetmeyen bütün insanların yeni Miladi yılını kutluyor, insanlığa hayırlar getirmesini Yüce Allah’tan niyaz ediyorum.

Selam, sevgi ve saygılarımla
İsmail Hakkı Çevik
Yerli ve Milli Parti
Elazığ İl Başkanı